آموزش کامل روش‌های کاشت گوجه فرنگی

گوجه فرنگی یکی از محصولات پر مصرف در سراسر دنیا به ویژه در کشور ایران است. این محصول دارای انواع متفاوتی مانند سس کچاپ، رب گوجه فرنگی و پودر گوجه به بازار عرضه می‌شود. مصرف گوجه فرنگی در کنار عطر و طعمی که به غذای شما هدیه می‌دهد، سرشار از فواید گوناگون برای سلامت بدن است. اگر کشاورز، باغدار و گلخانه‌دار هستید یا برای مصرف شخصی علاقه به پرورش گیاه دارید، امکان دارد کاشت گوجه فرنگی را مد نظر داشته باشید. در این مقاله به بررسی روش‌ها و چگونگی کاشت گوجه فرنگی خواهیم پرداخت؛ با ما همراه باشید.

روش‌های متفاوت کاشت گوجه فرنگی

گوجه فرنگی به دو روش محدود و نامحدود کشت می‌شود؛ در ادامه با این دو روش آشنا خواهیم شد.

کاشت محدود گوجه فرنگی

در این نوع کاشت، گیاه تنها به مقدار مشخص و محدودی رشد می‌کند و پس از رسیدن به اندازه‌‌ و حجم مورد نظر، رشد آن متوقف خواهد شد. از این نوع کاشت، بیشتر در مکان‌های کوچک و پوشیده مانند گلخانه استفاده می‌کنند و بذرگوجه را در فاصله‌های کمی نسبت به یکدیگر قرار می‌دهند. کاشت محدود، هنگامی که در مدت زمان کمی نیاز به راندمان بالایی دارید به کمک شما می‌آید. در نتیجه‌ دوره‌ی رشد کاشت محدود نیز مانند اسمش محدود و بین 2 تا 3 هفته است.

کاشت نامحدود گوجه فرنگی

در این نوع کاشت، گوجه فرنگی تا حدی به رشد ادامه می‌دهد تا درنهایت عاملی مانع رشد آن شود. این عامل می‌تواند تغییر دمای هوا به سمت سرد شدن و یا کمبود فضای گیاه برای رشد بیشتر باشد. در صورت عدم نظارت، کنترل و مراقبت، مرگ و از بین رفتن گیاه حتمی خواهد بود.

می‌توانید برای کاشت گوجه فرنگی از نشاء‌های آماده استفاده نمایید. گزینه‌ی دیگر، استفاده از دانه‌هایی است که تازه از گوجه جداسازی شده‌اند. ایده‌آل‌ترین و مرسوم‌ترین روش، استفاده از بذرهای خشک شده است.

کاشت با استفاده از بذر گوجه

اگر انتخاب شما کاشت گوجه با کمک بذر گوجه است، باید با دو روش مستقیم و غیرمستقیم آن آشنا شوید.

روش مستقیم کاشت

در این روش، بذر مستقیما در محل مورد نظر (زمین کشاورزی، گلخانه و باغ) کاشه شده و سپس مراقبت و نظارت‌های لازمه را انجام می‌دهید تا بذر به گوجه برسد.

روش غیرمستقیم کاشت

نام دیگر این روش، نشاء کاری است. در نشاء کاری بذر را در مکانی مطلوب با دمای ثابت قرار می‌دهیم تا رشد کند و تا مرحله جوانه زنی پیش برود. پس از آن جوانه‌های نورسیده یا همان نشاء‌ها را جدا کرده و به مکان اصلی رشد انتقال می‌دهیم. پرورش گوجه به روش نشاء کاری بیشتر در خانه یا گلخانه انجام می‌شود اما مانعی برای کاشت در زمین‌های زراعی وجود ندارد.  اگر قصد دارید در زمین‌های کشاورزی از این روش استفاده کنید باید نکات مهمی را در نظر داشته باشید. برای نمونه: با شخم زدن، گودال‌هایی به عمق 2 سانتی متر ایجاد کنید. در هر گودال 2 تا 3 عدد بذر بکارید. بعد از گذشت 20 روز، بذرها رشد ساقه‌های خود را از بیرون گودال نمایان می‌کنند.

کاشت گوجه توسط بذر خشک شده

گوجه‌ی رسیده‌ای را انتخاب کنید؛ سپس آن‌ را بریده و دانه‌های آن را خارج کنید. دانه یا همان بذرهای استخراج شده را بر روی سطحی ساکن قرار داده و تا زمان خشک شدن آن‌ها منتظر بمانید. پروسه‌ی خشک شدن دانه‌ها چند روز زمان می‌برد. هنگامی که از خشک شدن بذرها اطمینان حاصل کردید، دانه‌ها را جمع آوری کرده و در ظرفی دربسته یا پاکتی قرار دهید و از آن‌ها در مکانی خشک و خنک نگه‌داری کنید تا زمان استفاده از آن‌ها فرا برسد.

بهترین دما برای کشت گوجه فرنگی

گوجه به عنوان گیاه گرمسیری شناخته می‌شود؛ چراکه گوجه به سرما حساسیت دارد و در برابر سرما دوام نمی‌آورد. از این سو بهترین زمان برای کاشت گوجه در فصل گرما و در شروع بهار است.همچنین، تا دوبار در سال می‌توان کشت گوجه را انجام داد. دمای مناسب محیط و خاک جهت رشد باید بین 12 تا 16 درجه سانتی گراد باشد و اگر دما پایین‌تر از این محدوده باشد، گوجه یخ می‌زند، دیرتر جوانه زنی می‌کند و باروری به تعویق می‌افتد. دمای 15 درجه سانتی‌گراد، بهترین دمای خاک برای بذر به شمار می‌رود. دمای 20 تا 22 درجه سانتی گراد بهترین دمایی است که گیاه گوجه فرنگی می‌تواند جوانه بزند. گوجه فرنگی در دمای 18 تا 20 درجه سانتی گراد وارد مرحله میوه‌دهی می‌شود. میوه‌ی گوجه حساسیت بیشتری به سرما دارد.

دمای رشد در شب و روز برای کشت گوجه متفاوت است و گوجه تغییر دمای زیادی را در طول 24 ساعت تجربه می‌کند. برای مثال، دمای رشد در روز می‌بایست بین 15 تا 30 درجه سانتی‌گراد و در شب 16 تا 20 درجه سانتی‌گراد باشد.

اهمیت نور و خاک در گوجه‌کاری

نور می‌تواند بر اندازه، شکل ظاهری، مدت عمر و کیفیت گوجه تاثیر بگذارد. گوجه گیاهی است که به نور علاقه دارد و نیاز دارد تا نور به صورت مستقیم بر آن بتابد. دریافت 14 تا 18 ساعت نور به صورت روزانه با کمک سیستم نور مصنوعی رشد گوجه را بهبود می‌بخشد. اگر نور دریافتی گوجه کم باشد و گوجه کمبود نور را تجربه کند، اندازه‌ی میوه حاصل از گوجه کوچک خواهد بود. همچنین گیاه ظاهر زیبایی نخواهد داشت و رشد کاملی را تجربه نخواهد کرد. از طرفی، اگر گوجه نور زیادی را دریافت کند، دچار آفتاب‌زدگی شده و می‌سوزد. برروی میوه‌ی گوجه نیز شکاف‌هایی ایجاد می‌شود که تهدیدی برای گوجه خواهد بود.

خاک ایده‌آل در کشت گوجه می‌بایست سبک، نرم و شنی مانند باشد تا جابه‌جایی آب به آسانی انجام گیرد. خاک لومی، نوعی خاک سبک با حالت شنی است. این خاک از 52 درصد ماسه و شن، حدود 28 تا 50 درصد گل و لای و 7 تا 27 درصد خاک رس تشکیل شده است که آن را به گزینه‌ی مناسبی برای کشت گوجه فرنگی تبدیل می‌کند. توصیه می‌شود، هر دو روز در میان به آبیاری خاک بپردازید تا بعد از گذشت دو هفته نتیجه‌ی آبیاری را مشاهده کنید.

علاوه بر این، PH خاک باید بین 6 و 5/6 باشد و در صورت افزایش یا کاهش آن، میزان منیزیم، منگنز، آلومینیوم و آهن گوجه دستخوش تغییراتی می‌شود. برای مثال، بالاتر بودن PH از 6/8، کمبود روی، آهن و منگنز را به ارمغان می‌آورد و کم بودن آن از 5/5 میزان منیزیم خاک را کاهش می‌دهد.

تنوع گوجه در کاشت

گوجه فرنگی، گونه‌های متفاوتی دارد و در دسته‌بندی‌های گوناگونی قرار می‌گیرد که ظاهر هرکدام از آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. در ادامه به انواع آن‌ها خواهیم پرداخت.

انواع گوجه فرنگی

1. گوجه فرنگی گیلاسی: گوجه گیلاسی از گوجه‌های معمولی کوچک‌تر است و در رنگ‌های نارنجی، زرد، طلایی و قرمز وجود دارد که آن را برای استفاده در سالاد مناسب می‌سازد.
2. گوجه فرنگی انگوری: گوجه انگوری از گوجه کیلاسی کوچک‌تر بوده و چندان آب‌دار نیستند.
3. گوجه فرنگی روما: این مدل، از گیلاسی و انگوری بزرگ‌تر بوده و با نام گوجه فرنگی آلویی در بازار شناخته می‌شود.
4. گوجه فرنگی بیفتیک بزرگ: این مدل، بسیار بزرگ و سفت بوده و سرشار از ویتامین آنتی اکسیدانی است. از این گوجه فرنگی بررای تهیه ساندویچ برگر استفاده می‌شود.
5. گوجه فرنگی موروثی: بسیاری از افراد، گوجه فرنگی موروثی را جایگزین مناسب‌تری برای گوجه فرنگی های هیبریدی می‌دانند. زیرا، آب‌دارتر و شیرین‌تر هستند.
6. گوجه فرنگی on the vine: این نوع از گوجه فرنگی، با وجود اینکه رسیده‌اند اما همچنان به ساقه گیاه متصل هستند که موجب افزایش طول عمر آن‌ها می‌شود.
7. گوجه فرنگی سبز: این مدل از گوجه فرنگی دو نوع هستند، یکی از آن‌ها کاملاً رسیده و سبز بوده و دیگری گوجه‌فرنگی‌های نارس که هنوز قرمز نشده‌اند.

انواع گوجه فرنگی از نظر ظاهری

1. گرد یا کروی: بیشترین مصرف گوجه از نوع کروی بوده و قرمز رنگ است.
2. کاملا گرد
3. پهن
4. کوزه‌ای یا گلابی مانند
5. بیضی شکل

رنگ گوجه فرنگی

لیکوپن تعیین‌کننده رنگ گوجه فرنگی است. هنگامی که لیکوپن تحت تاثیر کاروتن و بتاکاروتن قرار بگیرد، رنگ گوجه را به قرمز و نارنجی تغییر می‌دهد. رنگ گوجه میزان اسیدی بودن آن را نشان می‌دهد. برای مثال، اگر گوجه فرنگی رنگی به جز قرمز باشد، گوجه خاصیت اسیدی کمتری دارد و شیرین مزه است.

گوجه فرنگی چه خاصیت‌هایی دارد؟

گوجه فرنگی سرشار از ویتامین و آنتی اکسیدان است که از سیستم ایمنی بدن محافظت می‌کند و آن را مقاوم می‌سازد. برای افراد دیابتی مفید بوده و قند خون آن‌ها را کنترل می‌کند.

برروی مغز تاثیر می‌گذارد و خواب و یادگیری را بهبود می‌بخشد. درمان بیماری‌های روانی از جمله اضطراب و افسردگی را میسر می‌سازد. توصیه می‌شود افرادی که مشکلات قلبی دارند گوجه فرنگی مصرف کنند؛ چراکه جریان خون را بهتر کرده و فشار خون را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. گوجه فرنگی، حاوی کلاژن بوده و یک نوع جوان‌ساز پوست به شمار می‌رود. همچنین، مناسب افرادی است که قصد دارند وزن خود را کم کنند. علاوه بر این، استخوان‌های بدن را مستحکم می‌سازد.

نحوه کاشت گوجه فرنگی

پس از آنکه نوع گوجه و بذر، روش کاشت و فصل مورد نظر برای کشت را انتخاب کردید و موارد لازم برای کشت آن‌ها را فراهم آوردید، نوبت به پرورش گیاه گوجه فرنگی می‌رسد.

• دانه‌ها را دور از یکدیگر و فشردگی بکارید

اگر دانه‌ها با فاصله‌ی کمتر از 20 سانتی‌متر از یکدیگر کاشته شوند، رشد گوجه دچار اختلال می‌شود. زیرا، فضای کافی برای رشد بیشتر ساقه و ریشه‌ها وجود نخواهد داشت و گیاه در معرض بیماری قرار خواهد گرفت. همچنین، در مرحله برداشت و هرس علف‌های هرز دچار مشکل خواهید شد. کاشت با فاصله‌ی 30 سانتی متر، بهترین کارکرد و راندمان گوجه را به ارمغان می‌آورد. تنها در صورتی که منطقه‌ای که قصد کاشت گوجه را دارید گرمسیری باشد، پیشنهاد می‌شود این فاصله را کوتاه کنید. زیرا، در چنین شرایطی گوجه‌ها به عنوان سایه ‌اندازی برروی یکدیگر عمل می‌کنند و خود را از سوخته شدن در امان نگه می‌دارند.

• دانه‌ها را در مقابل نور قرار دهید

همانطور که می‌دانید، تمامی گیاهان برای شد نیاز به نور مستقیم خورشید دارند. گوجه، از این قائده مستثنی نخواهد بود.

• قرار دادن دانه‌ها در معرض باد

اگر قصد دارید گیاه گوجه از ساقه‌های قوی‌تری برخوردار باشد، از قرار دادن آن‌ها در برابر وزش باد دریغ نکنید. جالب است بدانید که این باد می‌تواند توسط پنکه تامین شود. اگر در طول روز دوبار آن‌هم به مدت 10 دقیقه دانه را مقابل باد مستقیم پنکه قرار دهید، این عمل راحت‌تر انجام می‌شود.

• کاشت گوجه در عمق زیاد

عمیق‌ترین مکان برای کاشت را انتخاب کنید و یا خودتان گودالی عمیق ایجاد کنید. سپس دانه را به گونه‌ای درون خاک قرار دهید که تمام ریشه و ساقه‌ها کاملا در زیر خاک مدفون شوند و تنها برگ‌ها از بیرون خاک نمایان باشند. این عمل سبب می‌شود تا ریشه‌ها پا به پای ساقه‌ها رشد کنند و گیاه قوی‌تری را بوجود آورند.

• اهمیت جدا کردن برگ‌های زیرین بوته

پس از آنکه بوته‌های گیاه گوجه فرنگی به ارتفاع نیم متری رسید، برگ‌های پایینی که اغلب جزو برگ‌های ابتدایی هستند، به دلیل کمبود نور و عدم دریافت هوای کافی شروع به زرد شدن می‌کنند. این برگ‌ها به دلیل نزدیک بودن به سطح خاک، مستعد دریافت آفات و بیماری‌های مختلف از جمله قارچ‌ها هستند. توصیه می‌شود، این برگ‌ها را از بوته جدا کرده تا گردش هوا راحت‌تر انجام شود و میوه سریع‌تر به مرحله رسیدن برسد.

• اهمیت گرم بودن خاک در کشت گوجه

همانطور که پیش‌تر به آن اشاره شد، گیاه گوجه برای رشد یافتن به محیط و خاک گرم نیاز دارد. برای تامین گرمای خاک می‌توان از چند روش ساده استفاده کرد. برای مثال، استفاده از پلاستیک شفاف یا مشکی و قرمز رنگ، نور خورشید را به خود جذب می‌کند و گرمای خورشید را درون خود محفوظ می‌کند. این کار رشد گوجه و جانه‌زنی را تسریع می‌بخشد و با خشک کردن علف‌های هرز مانع رشد بیشتر آن‌ها در محیط می‌شود.

• آبیاری بوته‌ها در کشت گوجه

در آبیاری باید به نکاتی توجه کنیم تا رشد گوجه بهتر انجام شود. در فواصل کوتاهی به آبیاری بپردازید اما توجه داشته باشید که اگر پس از آبیاری اول، خاک هنوز خیس و مرطوب بود پس یعنی نوبت به آبیاری دوباره نرسیده است. بهتر است آبیاری اول، در آغاز روز انجام شود که تا غروب رطوبت خاک از بین رفته باشد و احتمال ابتلای بیماری توسط گیاه کم شده باشد. ضروری است که گوجه به صورت هفتگی 5 سانتی متر آب دریافت کند که در آب و هوای گرم این میزان متغیر است. آبیاری بوته‌ها آن‌ها را از پلاسیدگی و پژمردگی در امان نگه می‌دارد. پس از آن که گوجه وارد مرحله رسیدن شد، فواصل و میزان آبیاری را کمتر کنید. این کار سبب می‌شود تا گوجه به سمت شیرین مزه شدن پیش برود.

• کوددهی گیاهی در کاشت گوجه

مقاوم ساختن گیاه در برابر بیماری‌هایی که از خاک به آن سرایت می‌کند و ذخیره‌سازی بیشتر آب درون خود از جمله مزایای کوددهی گیاهی است. کوددهی گیاهی معایب خاص خود را دارد؛ بزرگترین عیب آن در صورت اضافه کردن زود هنگام، سرد کردن بستر خاکی گیاه گوجه است.

• سوق دادن گیاه به میوه‌دهی

بهتر است رشد گوجه پیش از میوه‌دهی تکمیل شده باشد اما اگر قصد دارید میوه‌دهی سریع‌تر انجام شود، با هرس کردن نوک ساقه‌های اصلی در ابتدای تابستان به خواسته‌ی خود خواهید رسید.

• برداشت گوجه در مرحله آخر

هنگامی که رنگ برروی گوجه نمایان شد، زمان برداشت آن رسیده است. گوجه بعد از گذشت 60 تا 80 روز می‌رسد اما رشد در اینجا متوقف نمی‌شود و همچنان بعد از جدا شدن از ریشه به رشد ادامه خواهد داد. گوجه‌های تازه رسیده، نبایند درون یخچال قرار بگیرند و بهتر است در فضای اتاق که نور مستقیم خورشید وجود ندارد، قرار گیرند. اگر گوجه را درون یخچال قرار دهید، رشد آن به تعویق می‌افتد.

جمع‌بندی

در این بخش از کشت ایرانیان به معرفی کاشت گوجه فرنگی و نکاتی در خصوص آن پرداختیم. توجه به این نکات می‌تواند در کیفیت میوه‌ی به دست آمده موثر عمل کند.